Waarom we onszelf ongelukkig maken
Elke dag maken we onszelf totaal onnodig ongelukkig. Waarom doen we dat toch?
Zelfvergelijking is een automatisme. De mediale prefrontale cortex in de hersenen registreert sociale verschillen. Binnen veertig milliseconden kunnen we ze accuraat inschatten.
Wat we van onszelf vinden en hoe gelukkig we met ons leven zijn worden beïnvloed door hoe we onszelf ten opzichte van anderen zien. Jezelf met iemand met meer status vergelijken wordt opwaartse vergelijking genoemd, het omgekeerde neerwaartse. Opwaartse vergelijking, en vooral: als iemand ons voorbij dreigt te streven op de sociale ladder, brengt stresshormonen in het bloed. Bij een statusverhoging komt dopamine vrij.
We worden tot voorzitter benoemd, we winnen de padelwedstrijd, iemand vraagt ons om onze wijze raad.
Als we ergens ‘in het midden’ van de statusladder staan zouden de op- en neerwaartse vergelijkingen ongeveer even vaak moeten voorkomen, zou je denken. De negatieve en positieve effecten op ons gemoed houden elkaar in evenwicht. Helaas werkt het in de praktijk anders. Negatieve informatie maakt meer indruk op ons dan positieve: het is de negativity bias zoals de psychologie het noemt. Opwaartse vergelijkingen komen harder binnen. Bij proefpersonen die zichzelf met iemand met een hogere sociale positie vergelijken wordt de cortex cingularis anterior actief, een hersengebied dat betrokken is bij pijn en conflicten.
En dat allemaal binnen veertig milliseconden.
Het verklaart dat we dat huis waar we níet wonen, met zijn mooie tuin, of fraaie uitzicht, of in de leuke buurt, of …, maar niet uit ons hoofd krijgen. Intussen vergeten we hoe fijn het huis is waarin we wél wonen. De auto die we niet hebben, de functie, relaties, het afgetrainde lichaam, de sneakers en vakanties, ze doen pijn in de ziel. Alles kan aanleiding zijn om ons humeur te verpesten.
Wat schieten we ermee op met al dat vergelijken? Het is een tamelijk nutteloze bezigheid. Maar we kunnen het niet laten, het is de biologie.
Wat kunnen we eraan doen? We kunnen zelfvergelijking niet ‘uitzetten’. Maar als we ons er meer van bewust zijn, kunnen we haar invloed beperken. Zodat we onszelf minder vaak ongelukkig maken.
Je leest er meer over in Eerlijk over status, een bondige introductie in de statuspsychologie. Wat je er ook in leest:
-
Waarom mensen met veel status vaak ontsporen
-
Waar de gezondheidsverschillen tussen mensen met meer en minder status vandaan komen
-
Hoe populisme en racisme te verklaren zijn
-
Waarom statussymbolen als selffulfilling prophecies werken
-
En veel meer.